Utrata pokrywy leśnej i różnorodności biologicznej może często powodować konflikt między ludźmi a dzikimi zwierzętami, jeśli nie zostanie podjęta. Tak jest w zachodniej Ugandzie, gdzie Bulindi Chimpanzee and Community Project (BCCP) współpracuje z lokalnymi społecznościami, aby sprostać tym wyzwaniom.
Rozmawialiśmy z dr Mattem McLennanem, brytyjskim prymatologiem, który po raz pierwszy przybył do Ugandy w 2006 roku jako badacz, aby zbadać dzikie szympansy żyjące w niechronionym siedlisku w pobliżu wiosek. Założył BCCP w 2014 roku, aby pomóc zachować leśny dom szympansów, który był szybko przekształcany w ziemię uprawną, a także wspierać lokalne gospodarstwa domowe, które dzielą swoje środowisko z szympansami.
Przeciwdziałanie wylesianiu i konfliktom między człowiekiem a zwierzętami
Dr Matt McLennan: Ekosystem, w którym pracujemy, to niechroniony mozaikowy krajobraz w zachodniej Ugandzie, obejmujący około 1000 kilometrów kwadratowych. Obecnie dominują w nim tereny rolnicze, wioski i ośrodki miejskie, co prawdopodobnie brzmi jak mało prawdopodobne siedlisko dla dzikich szympansów! Region jest poprzecinany dolinami nadrzecznymi i terenami podmokłymi, które jednak dawniej były zalesione i stanowiły siedlisko dla około 300 szympansów, wśród innych zagrożonych dzikich zwierząt. W ostatnich dziesięcioleciach naturalne lasy wzdłuż tych cieków wodnych zostały w większości wycięte pod uprawy rolne, drewno i inne sposoby użytkowania ziemi, aby zaspokoić potrzeby rosnącej populacji ludzkiej.
Szybkie wylesianie miało negatywny wpływ na lokalny klimat, wodę i bioróżnorodność, a także spowodowało eskalację konfliktów między ludźmi a dzikimi zwierzętami – zwłaszcza między mieszkańcami wsi a dzikimi szympansami w regionie, które zostały zmuszone do rywalizacji z ludźmi o przestrzeń i zasoby. BCCP powstało jako oddolny projekt, który ma na celu sprostanie tym wyzwaniom środowiskowym z korzyścią dla ludzi, szympansów i środowiska. Oprócz mnie, 28-osobowy zespół terenowy składa się wyłącznie z Ugandyjczyków, a większość pracowników to mieszkańcy regionu, w którym działa projekt.
Duża część naszej pracy skupia się na wspieraniu miejscowej ludności i odpowiadaniu na jej potrzeby i priorytety. Szympansy w tym regionie żyją na ziemi należącej do setek wiejskich gospodarstw. Pomagając im w rozwijaniu źródeł utrzymania alternatywnych do wylesiania, wśród innych korzyści i możliwości, możemy zwiększyć zdolność ludzi do zaakceptowania życia obok szympansów i zaangażowania się w ochronę środowiska – w tym sadzenie drzew!
Wsparcie ze strony społeczności lokalnej i współkorzyści
Ochrona przyrody poza obszarami chronionymi zawsze będzie wiązała się z wyzwaniami, ale jestem bardzo dumny z pozytywnego wpływu, jaki ma BCCP. Na przykład, każdego roku około 800 właścicieli gruntów sadzi z nami drzewa, co jest dobrym wskaźnikiem poziomu zaangażowania społeczności! Co ważne, nasz program sadzenia drzew realizujemy równolegle z wieloma innymi inicjatywami społecznymi, w tym wsparciem dla wiejskich stowarzyszeń oszczędnościowo-pożyczkowych, budową studni wodnych i energetycznych pieców kuchennych oraz działaniami edukacyjnymi w szkołach i wioskach. Sponsorujemy również dzieci w gospodarstwach domowych, które posiadają fragmenty lasu wykorzystywane przez szympansy – ten ostatni program okazał się naprawdę skuteczny w pomaganiu rodzinom w utrzymaniu naturalnego lasu na ich ziemi, który jest krytycznym siedliskiem szympansów. Wielu rolników, którzy sadzą z nami drzewa, korzysta również z tych innych inicjatyw, a projekt zyskuje coraz większe wsparcie ze strony lokalnych społeczności.
Dobra wiadomość jest taka, że zaczynamy dostrzegaćpozytywny wpływ sadzenia drzew na szympansy (i inne dzikie zwierzęta). Na przykład, drzewa rosnące na wcześniej otwartych polach uprawnych zapewniają osłonę i dodatkowe siedliska – zaczynamy widzieć szympansy korzystające z tych zadrzewień i obszarów zalesionych, a drzewa ułatwiają im poruszanie się w krajobrazie.
Odkrycie Plant-for-the-Planet
Natrafiliśmy na Plant-for-the-Planet podczas wyszukiwania online możliwości wsparcia naszego rozwijającego się programu sadzenia drzew. Było to jeszcze w 2018 roku.
Używamy platformy Plant-for-the-Planet, aby pomóc pokazać naszą pracę i dotrzeć do potencjalnych darczyńców, którzy byliby zainteresowani wsparciem oddolnego projektu, takiego jak nasz, który łączy sadzenie drzew przez społeczność na dużą skalę z ochroną zagrożonej wielkiej małpy – i robimy to w wyjątkowo wydajnym budżecie! Jesteśmy dumni, że możemy być częścią tej fantastycznej globalnej inicjatywy!
Sadzenie i sezony wzrostu: Od darowizny do sadzenia
Dzięki hojnemu wsparciu, które otrzymaliśmy od ogromnej liczby osób i instytucji, jesteśmy w stanie realizować nasz projekt sadzenia drzew nieprzerwanie od 2017 roku. Obecnie prowadzimy pięć pełnowymiarowych szkółek drzew. W tej części Ugandy są dwa roczne sezony sadzenia, zbiegające się z mokrymi porami roku od marca do maja i od sierpnia do października. Pozostałe miesiące to sezony wegetacyjne. Zaczynamy przygotowywać szkółki cztery do pięciu miesięcy przed kolejnym sezonem sadzenia, kupując nasiona i inne materiały. W zależności od gatunku, niektóre sadzonki wymagają dwóch sezonów w szkółkach, aby dojrzeć, podczas gdy inne są gotowe do sadzenia już po kilku miesiącach od wykiełkowania.
Przed sadzeniem nasz zespół rejestruje rolników zainteresowanych sadzeniem, przeprowadza kontrolę gruntów i szkoli rolników w zakresie „najlepszych praktyk” technik sadzenia i zarządzania. Kiedy wszystko jest już gotowe i zdrowe sadzonki są gotowe do sadzenia, pozostaje tylko czekać na nadejście deszczu! Wtedy dajemy rolnikom pozwolenie na zebranie sadzonek i zasadzenie.
Podczas sezonu sadzenia zespół odwiedza rolników, aby sprawdzić stan sadzonek i w razie potrzeby zaoferować dalsze wsparcie. Formalnie oceniamy posadzone drzewa 5-6 miesięcy po posadzeniu i kontynuujemy śledzenie ich postępów w kolejnych miesiącach i latach. Podczas gdy w pierwszym roku sadzonki są małe i niepozorne, w drugim i trzecim roku młode drzewa zaczynają być widoczne w krajobrazie. To naprawdę satysfakcjonujący widok!
Przez ostatnie trzy lata wyhodowaliśmy i dostarczyliśmy rolnikom ponad 1 milion drzewek rocznie do nasadzeń. Chciałbym podziękować wszystkim, którzy wsparli nasz program. Jesteśmy bardzo wdzięczni za wszystkie otrzymane darowizny!
Współpraca z lokalnymi rolnikami, wzmacnianie pozycji społeczności
Nasz program sadzenia drzew jest programem społecznościowym. Drzewa są sadzone przez miejscowych ludzi na ich własnej ziemi. Dostarczamy rolnikom, którzy są chętni (i mają możliwości) do sadzenia, sadzonki drzew za darmo, a nasz doświadczony zespół oferuje im formalne szkolenie w zakresie technik sadzenia drzew i agroleśnictwa, a także nieformalne wskazówki i wsparcie. Każdego roku około 800 lokalnych rolników – zarówno mężczyzn, jak i kobiet – sadzi z nami drzewa. W ciągu ostatnich 3 lat 34% rolników, których szkoliliśmy, stanowiły kobiety, a 43% rolników to młodzi ludzie poniżej 35 roku życia.
Wybór gatunków i wyjątkowe znaczenie of Sadzenie kawy
Wszystkie nasze sadzonki hodujemy sami w naszych pełnoetatowych szkółkach. Wyhodowanie sadzonek z nasion jest wielokrotnie bardziej opłacalne niż zakup sadzonek od dostawców. Oczywiście, aby skutecznie wyhodować sadzonki drzew, trzeba mieć odpowiednią wiedzę i doświadczenie, co jest szczególnie istotne w przypadku wielu rodzimych gatunków leśnych. W naszym przypadku mamy zespół wykwalifikowanych leśników i agroleśników z wieloletnim doświadczeniem w hodowli sadzonek i zarządzaniu szkółkami drzew w tej części Ugandy.
Sadzonki hodujemy w trzech różnych celach: po pierwsze, hodujemy rodzime gatunki leśne dla wzbogacenia siedlisk, odbudowy korytarzy rzecznych i jako cień w agroleśnictwie. Obecnie hodujemy i sadzimy siedem różnych gatunków leśnych, z których wszystkie występują naturalnie w lasach w regionie. Są to Khaya, Maesopsis, Milicia, Albizia, Cordia, Prunus i Markhamia. Po drugie, hodujemy szybko rosnące Eukaliptusy i Terminalię, aby lokalne gospodarstwa domowe mogły zakładać plantacje leśne w pobliżu swoich domów. Ludzie czasami zastanawiają się, dlaczego dostarczamy rolnikom te egzotyczne rośliny, ale w rzeczywistości odgrywają one naprawdę ważną rolę: ludzie muszą mieć alternatywne i zrównoważone źródło drewna do gotowania i drewna, w przeciwnym razie nie mają wyboru i muszą wycinać naturalne drzewa leśne.
Po trzecie, hodujemy i dostarczamy kawę jako alternatywne (nie zależne od lasu) źródło utrzymania dla lokalnych gospodarstw domowych. Podczas gdy inne uprawy pieniężne, takie jak tytoń, trzcina cukrowa i ryż, były głównymi czynnikami wylesiania w regionie, rolnicy nie wycinają lasów, aby uprawiać kawę, ponieważ rośnie ona dobrze w istniejących ogrodach rolnych. Kawa jest również „przyjazna szympansom”, ponieważ szympansy nie jedzą owoców kawy, co oznacza, że uprawa kawy nie wywołuje konfliktów między rolnikami a szympansami (jak na przykład trzcina cukrowa czy kukurydza). Kawa może generować ważne dochody dla lokalnych gospodarstw domowych, gdy drzewa dojrzeją i dadzą plony w ciągu mniej niż trzech lat.
Zrównoważone sadzenie drzew wymaga doświadczenia i wiedzy
Chciałbym przekazać moje podziękowania i gratulacje wszystkim organizacjom i osobom, które angażują się w sadzenie drzew! Na całym świecie rośnie entuzjazm i pasja do sadzenia drzew i odbudowy zdegradowanych ekosystemów – wspaniale jest to widzieć i być częścią tego ruchu.
Od strony technicznej podkreśliłbym, że hodowanie i sadzenie drzew nie jest łatwe! Bez doświadczenia i umiejętności wiele cennych sadzonek nie przetrwa. Projekty sadzenia mogą uzyskać słabe wyniki lub nawet upaść z powodu braku odpowiedniej wiedzy. Dlatego tak ważne jest, aby mieć w swoim zespole osoby doświadczone i znające się na rzeczy, aby uzyskać najlepsze wyniki i zdrowe drzewa!
Odwiedź Bulindi Chimpanzee and Community Project (BCCP), aby dowiedzieć się więcej.
